path: root/polish/international/Polish/wstep_do_debiana.wml

#use wml::debian::template title="Wstêp do Debiana" NOHEADER="yes"

<h2>Czym jest Debian?</h2>

<p>Debian to ogólnodostêpny system operacyjny. Ta definicja jest prawdziwa, 
je¿eli za system operacyjny uwa¿a siê zestaw podstawowych programów i narzêdzi, 
które umo¿liwiaj± komputerowi dzia³anie. Rdzeniem jest j±dro - najbardziej 
podstawowy program zarz±dzaj±cy systemem, pozwalaj±cy na uruchamianie innych 
programów. Debian jest niezale¿ny od j±dra - oficjalna wersja wykorzystuje j±dro 
Linux (patrz <a href="#debian_gnu_linux">Debian GNU/Linux</a>), ale oczywi¶cie
nie ma tu ¿adnych ograniczeñ (wiêcej na ten temat w czê¶ci
<a href="#nie_tylko_linux">Czy Debian to TYLKO Linux?</a>). 

<h3>System operacyjny </h3>

<p>Ze wzglêdów historycznych i praktycznych Debian najlepiej wspiera j±dro 
Linux. W dystrybucji jest tak¿e wiele elementów przeznaczonych w³a¶nie dla tego 
j±dra  - narzêdzia sieciowe (kernel NFS, obs³uga zapór sieciowych, wsparcie dla 
sieci IP i IPX), system plików (<b>ext2fs</b>, <b>reiserfs</b>, <b>procfs</b>, 
<b>quota</b>), RAID czy modu³y j±dra.

<p>Najistotniejsz± cech± Debiana jest wykorzystanie programów GNU jako podstawy 
systemu - pocz±wszy od biblioteki glibc2, poprzez narzêdzia plikowe i tekstowe, 
skoñczywszy na kompilatorach i edytorach. W zasadzie nie dziwi to w przypadku 
wersji Linuksowej, gdzie ka¿da dystrybucja opiera siê prawie o te same programy, 
ale bêdzie istotne w razie zmiany j±dra systemu.

<p>System Debiana zawiera szereg w³asnych, specyficznych rozwi±zañ technicznych. 
Dla u¿ytkownika mog± byæ one niewidoczne, gdy¿ s± przeznaczone w szczególno¶ci 
dla administratora. W obecnych czasach zdarza siê bardzo czêsto, ¿e u¿ytkownik 
systemu jest jednocze¶nie jego administratorem (dotyczy to przede wszystkim 
popularnych pecetów). Dobór narzêdzi administracyjnych jest szczególnie wa¿ny 
przy korzystaniu z danej dystrybucji Linuksa. Narzêdzia te w Debianie s± 
przeznaczone dla bardziej wymagaj±cych u¿ytkowników i bli¿ej im raczej do 
programów uniksowych ni¿ windowsowych. Programi¶ci w³o¿yli du¿o pracy w 
usprawnienie i uproszczenie codziennej administracji systemem, choæ podstawowym 
¶rodowiskiem administratora pozostaje wiersz poleceñ i ewentualnie tryb 
pe³noekranowy.

<p>Unikalnym rozwi±zaniem Debiana jest system pakietów. Zwalnia on 
administratora z uci±¿liwo¶ci zwi±zanych z instalacj± i deinstalacj± 
poszczególnych programów. Pakiety binarne pozwalaj± na grupowanie plików, które 
s± wykorzystywane przez konkretny program. Sama instalacja oprogramowania 
przebiega automatycznie, a dziêki zale¿no¶ciom informowani jeste¶my o 
brakuj±cych lub wywo³uj±cych konflikt komponentach. Sam system pakietów sk³ada 
siê z szeregu programów, pocz±wszy od niskopoziomowych narzêdzi wiersza poleceñ 
(<tt>dpkg</tt>), przez bardziej zaawansowane programy (<tt>apt-get</tt>), do 
pe³noekranowych lub graficznych nak³adek (<tt>dselect</tt>, <tt>gnome-apt</tt>).

<h3>Pakiety</h3>

<p>Pakiety s± podstawowymi jednostkami Debiana - ka¿dy plik systemu jest czê¶ci± 
którego¶ z nich. Dziêki przyjêciu pewnych ogólnych zasad ich budowania, ka¿dy po 
zainstalowaniu staje siê integraln± czê¶ci± ca³ego systemu. Integralno¶æ 
osi±gniêto dziêki zachowaniu tego samego uk³adu katalogów i charakterystycznych 
plików. Mimo zupe³nie ró¿nych zastosowañ programów, mo¿na w nich wyodrêbniæ 
pewne analogie - sposób konfiguracji, podobny schemat dokumentacji, integracja z 
reszt± systemu itd. Przygotowanie programu do utworzenia pakietu Debiana polega 
na uschematyzowaniu jego cech, dziêki czemu pó¼niejsza instalacja pakietu jest 
intuicyjna. 

<p>Cechy wspólne pakietów Debiana okre¶lono w dokumencie <i>The Debian 
Policy</i>. Choæ jest on przede wszystkim przeznaczony dla twórców pakietów, 
pozwala na zrozumienie cech dystrybucji i zasad dzia³ania systemu pakietów. 

<p>Dziêki tym wszystkim cechom dystrybucja Debiana jest wyj±tkowo elastycznym 
narzêdziem w rêkach administratora. £±cz±c ze sob± wybrane pakiety, mo¿na w 
krótkim czasie otrzymaæ system dostosowany do konkretnych potrzeb. Na przyk³ad, 
po zainstalowaniu podstawowej wersji (dyskietki <b>base</b>) i do³±czeniu do 
niego kilku dodatkowych pakietów mo¿na uzyskaæ ma³y, ale w pe³ni sprawny serwer 
pocztowy czy DNS. Po wybraniu innych pakietów wykorzystuj±cych ¶rodowisko 
graficzne i odpowiedniej konfiguracji systemu uzyskujemy niewielkim nak³adem 
¶rodków np. kiosk informacyjny lub konsolê do kafejki internetowej. Co wiêcej, 
korzystanie z pakietów pozwala na bardzo prost± pó¼niejsz± aktualizacjê systemu. 

<p>Je¶li chodzi o instalacjê pakietów, w Debianie pojawi³ siê system 
<b>debconf</b>, który ma rozwi±zaæ problem wstêpnego ich konfigurowania. W 
praktyce ka¿dy pakiet obs³uguj±cy ten nowy system mo¿e zostaæ skonfigurowany z 
wykorzystaniem tekstowych okien dialogowych, trybu terminalowego lub systemu 
graficznego X Window. Nowy system mo¿na okre¶liæ mianem ,,kreatora
konfiguracji pakietów''. Oczywi¶cie, w nietypowej sytuacji mo¿na w ogóle
zrezygnowaæ z ,,fabrycznej'' konfiguracji.

<h3><a name="debian_gnu_linux">Debian GNU/Linux</a></h3>

<p>Debian GNU/Linux nie jest takim samym Linuksem jak Red Hat czy S.u.S.E.. 
Naturalnie, nie chodzi tu o kwestie czysto techniczne. Jedn± z podstawowych cech 
wyró¿niaj±cych jest system <i>open development</i>. Oznacza to m.in., ¿e 
tworz±cy dystrybucjê nie kieruj± siê chêci± zysku i reklamy, a tak¿e nie s± 
wspierani przez ¿adn± organizacjê komercyjn±.

<p>Bogata w ró¿norodne oprogramowanie, stabilna, ca³kowicie bezp³atna i 
dynamicznie rozwijaj±ca siê dystrybucja jest propozycj± dla znaj±cych ju¿ Uniksy 
u¿ytkowników, administratorów chc±cych posiadaæ bezpieczny i przejrzysty system 
operacyjny, programistów, a tak¿e wszystkich tych, dla których Linux to co¶ 
wiêcej ni¿ kilka znanych programów i przyjazne ¶rodowisko graficzne. Jednak za
najbardziej widoczn± oznakê ,,inno¶ci'' Debiana mo¿na uznaæ pakietowy
format <tt>.deb</tt> zwi±zany ze s³ynnym systemem zarz±dzania pakietami Debiana 
(ang. <i>Debian Package Management System</i> - patrz czê¶ci
<i>System operacyjny i Pakiety</i>). Poniewa¿ rozwi±zanie
to, jak i pozosta³e (patrz <a href="#za_darmo">Za darmo i bez ograniczeñ!</a>),
oparte jest na licencji GPL, czêsto stosuj± je tak¿e twórcy innych dystrybucji
(patrz <a href="#klonowanie_debiana">Klonowanie Debiana</a>). Oryginalne 
jest w³a¶ciwie wszystko: system zg³aszania usterek (oczywi¶cie przez Internet - 
zg³oszenia s± natychmiast rozsy³ane do osób odpowiedzialnych za dany pakiet lub 
us³ugê oraz przekazywane do publicznej wiadomo¶ci za pomoc± oficjalnych stron 
WWW), podej¶cie twórców do u¿ytkownika, a tak¿e - jak twierdz± z³o¶liwi - 
konfiguracja i instalacja systemu ;->. ,,Umowa spo³eczna'' (ang.
<i>Social Contract</i>) zawarta pomiêdzy uczestnikami projektu a spo³eczno¶ci± 
Internetow± precyzyjnie okre¶la cele, którymi kieruj± siê ludzie odpowiedzialni 
za rozwój Debiana. Nie mniej wa¿ne s± wymagania stawiane autorom programów przez 
koordynatorów Projektu (dokument <i>The Debian Free Software Guidelines</i>). 
Mowa w nich miêdzy innymi o nieskrêpowanej nakazami redystrybucji, za³±czonym 
kodzie ¼ród³owym, pozwoleniach na modyfikacjê kodu oraz zakazie dyskryminacji 
jakiejkolwiek grupy lub osób w za³±czonej licencji. Jak widaæ, nie bez powodu 
Debian ma w swojej pe³nej nazwie litery GNU... (o tym zagadnieniu bêdzie mowa w 
dalszej czê¶ci artyku³u). 

<h3>Dlaczego ,,Debian''? </h3>

<p>Intryguj±ca jest ju¿ sama nazwa dystrybucji. Tak jak i wiele innych cech, 
projekt zawdziêcza j± swojemu twórcy. ,,Debian'' (wymawia siê
,,'deb-ian'' z krótkim ,,e'' i  akcentem na pierwsz± sylabê lub
,,de'beean'' z krótkim ,,a'' - tak± wersjê preferuje sam Ian
Murdock) to po³±czenie imion Iana Murdocka i jego ¿ony Debry.

<p>Drug± najbardziej rzucaj±c± siê w oczy cech± Debiana s± nazwy poszczególnych 
wersji. Ci, którzy widzieli film Toy Story, nie powinni mieæ k³opotu z ich 
rozpoznaniem - wszystkie pochodz± od imion bohaterów. Powodem takiego wyboru 
jest wcze¶niejsze miejsce pracy Bruce'a Perensa - firma Pixar, producent 
filmu.

<h3>Historia pewnego pomys³u</h3>

<p>W sierpniu 1993 roku Ian Murdock, student Uniwersytetu Purdue, postanowi³ 
stworzyæ ca³kowicie niekomercyjne, darmowe i stabilne ¶rodowisko pracy, 
wykorzystuj±c do tego celu j±dro obecnego ju¿ od jakiego¶ czasu w Sieci systemu 
operacyjnego Linux. Istniej±ce wtedy dystrybucje (z których najbardziej znana to 
SLS) nie by³y to na pewno systemami marzeñ -  du¿a liczba b³êdów, brak troski o 
utrzymanie aktualno¶ci i stabilno¶ci systemu, a przede wszystkim wykorzystywanie 
sytuacji przez nieuczciwych sprzedawców oferuj±cych Linuksa za pieni±dze nie 
mog³y siê podobaæ. Szerzej zosta³o to opisane w manife¶cie <i>The Debian Linux 
Manifesto</i>, który to dokument Murdock stworzy³ w po³owie roku 1994. Bardzo 
wa¿na by³a te¿ filozofia ogólnodostêpnego oprogramowania, o której powiemy 
wiêcej w czê¶ci <a href="#za_darmo">Za darmo i bez ograniczeñ</a>! Projekt
Debiana po³±czy³ w  jedn± ca³o¶æ idee i narzêdzia z Free Software Foundation,
a w szczególno¶ci te  autorstwa Richarda M. Stallmana. Bardzo wa¿ny by³ te¿ model
pracy nad dystrybucj± (maintainer - pakiet) - ostateczny efekt wspó³pracy kilku
tysiêcy ochotników komunikuj±cych siê za pomoc± emailowych list adresowych, sieci
IRC i Usenetu stanowi³ najlepszy dowód sukcesu. Za g³ówn± przyczynê powodzenia
ca³o¶ci mo¿na uznaæ wysi³ek w³o¿ony w organizacjê ca³ego przedsiêwziêcia - choæ
na pocz±tku liczba wspó³pracowników by³a niewielka. Paradoksalnie, mniej wiêcej
w tym samym czasie rozpoczynaj± siê intensywne prace nad stworzeniem systemu 
opartego na przeniesionym na platformê Intela komercyjnym Uniksie 4.4BSD-lite 
oraz dosyæ zaniedbanym 386BSD Billa Jolitza, co owocuje pó¼niejsz± rodzin± *BSD 
(najpierw pojawia siê w listopadzie 1993 roku pierwsza wersja FreeBSD, rok 
pó¼niej NetBSD, z którego po dwóch latach wykszta³ca siê OpenBSD). 

<p>Wa¿n± dat± by³ styczeñ 1994, kiedy zosta³a og³oszona wersja 0.91 (naprawdê 
pierwsz± by³a sierpniowa 0.01, jednak dopiero po kilku miesi±cach prac powsta³o 
co¶, co mogliby¶my ju¿ nazwaæ systemem operacyjnym). Nie tylko oznacza³a 
prze³om, ale te¿ rozpoczyna³a nowy etap rozwoju. Sam Murdock pisze: 

<p><i>Mia³ [Debian 0.91] prymitywny system pakietów, który pozwala³ manipulowaæ 
poszczególnymi paczkami, ale oprócz tego nie robi³ prawie nic (oczywi¶cie nie 
by³o ¿adnych zale¿no¶ci, ani niczego w tym rodzaju). W tym czasie nad Debianem 
pracowa³o ju¿ kilka osób, jednak to ja, najczê¶ciej sam, sk³ada³em kolejne 
wersje. 0.91 by³a ostatni± przygotowywan± w ten sposób.</i>

<p>Wiêkszo¶æ roku 1994 to organizacja bardziej efektywnej wspó³pracy nad 
projektem. Bardzo wa¿ne by³y te¿ zaawansowane prace nad jednym z filarów 
systemu, czyli <tt>dpkg</tt> (za to w du¿ym stopniu odpowiada³ Ian Jackson, 
który kilka lat pó¼niej zosta³ koordynatorem projektu Debian). 

<p>Debian 0.93r5 ujrza³ ¶wiat³o dzienne w marcu 1995 roku i by³ pierwsz± 
,,profesjonaln±'' wersj± tego systemu - publicznie dostêpn±, choæ
jeszcze testow±. W tym czasie pracowa³o ju¿ nad nim wiêcej ludzi, ka¿dy 
odpowiedzialny za konkretne pakiety - do ich instalacji i utrzymania, po 
zbudowaniu podstawowych programów i kompilacji j±dra, u¿ywany by³ 
<tt>dpkg</tt>.

<p>Debian 093r6 pojawi³ siê w listopadzie 1995 roku i by³ ostatnim opartym na 
binariach typu a.out (nastêpne wersje stosowa³y ju¿ format <b>ELF</b>). 
Utrzymaniem pakietów zajmowa³o siê ju¿ oko³o 60 osób. Równie¿ wtedy 
zaprezentowano po raz pierwszy s³ynny program <tt>dselect</tt>. Uruchomiono 
tak¿e adres master.debian.org s³u¿±cy do dzi¶ jako g³ówny serwer produkcyjny. 
Murdock mówi o 093r6 ,,<i>... zawsze by³ moim ulubionym Debianem</i>'',
ale przyznaje, ¿e mo¿e to przez sentyment, bo aktywnie przesta³ uczestniczyæ w 
projekcie w marcu 1996 - w trakcie tworzenia Debiana 1.0 który ostatecznie sta³ 
siê stabilnym Debianem 1.1.

<p>W sierpniu 1995 pojawiaj± siê pierwsze próby przeniesienia systemu na 
architektury inne ni¿ i386. Wiêcej na ten temat mo¿na przeczytaæ w czê¶ciach 
<i>Na innych platformach</i> oraz <i>Czy Debian to TYLKO Linux?</i>. Bill 
Mitchell, jeden ze starszych sta¿em cz³onków zespo³u, wspomina:

<p><i>... pomiêdzy 0.99r8 a 0.99r15, gdy zaczyna³em. Przez d³ugi czas mog³em 
zbudowaæ j±dro na maszynie 386 z zegarem 20 Mhz w czasie krótszym ni¿ pó³ 
godziny. Prawie tyle samo zajmowa³a mi instalacja Debiana, kosztuj±ca mniej ni¿ 
10MB przestrzeni dyskowej (...). Jak pamiêtam, nie zaczynali¶my z jakim¶ 
konkretnym planem, ani te¿ u³o¿enie takiego planu nie by³o pierwsz± rzecz±, za 
jak± siê zabrali¶my. Z tego co pamiêtam, zaczêli¶my od zbierania ¼róde³ ca³kiem 
przypadkowo wybranych programów. Z czasem przyszed³ zbiór rzeczy, które by³y 
potrzebne do stworzenia rdzenia dystrybucji: j±dro, pow³oka, update, getty plus 
kilka innych, pliki potrzebne do startu systemu i zestaw podstawowych 
,,u¿ytków''.</i>

<p>Po opuszczeniu projektu przez Iana Murdocka, nowym liderem zostaje Bruce 
Perens. Pocz±tkowo zainteresowany jedynie rozwojem zestawu programów dla 
operatorów sieci radiowych (chcia³ nawet wydaæ na CD-ROM-ie w³asn± dystrybucjê 
Linuksa), sta³ siê on w nied³ugim czasie jednym z aktywniejszych cz³onków 
projektu Debian. Jemu zawdziêcza siê miêdzy innymi zestaw skryptów 
instalacyjnych (opracowanych wraz z Ianem Murdockiem) oraz programy do tworzenia 
dyskietki systemowej (tzw. <i>Debian Rescue Floppy</i>). By³ te¿ inspiratorem 
wielu dzia³añ maj±cych na celu okre¶lenie Debiana w ¶wiadomo¶ci u¿ytkowników, 
jak i wyt³umaczenie zasad rz±dz±cych ca³ym przedsiêwziêciem (nale¿y tu wymieniæ 
dokumenty <i>Debian Free Software Guidelines</i>, <i>Debian Social Contract</i> 
i <i>The Open Hardware Project</i>, bez których Debian nie by³by tym czym jest 
dzisiaj). W czasie pe³nienia przez niego obowi±zków lidera projektu, Debian 
zyska³ markê i reputacjê rozwi±zania dla powa¿nych i do¶wiadczonych 
u¿ytkowników

<p>W tym czasie pojawiaj± siê nastêpuj±ce dystrybucje:

<dl>
<dd>
1.1 Buzz - czerwiec 1996 (474 pakiety, j±dro w wersji 2.0, format ELF, 
<tt>dpkg</tt>)
</dd>
<dd>1.2 Rex  - grudzieñ 1996 (848 pakietów, 120 osobowy zespó³)</dd>
<dd>1.3 Bo   - lipiec 1997 (974 pakiety, 200 osobowy zespó³)</dd>
</dl>

<p>Potem wysz³o jeszcze kilka wersji przej¶ciowych. Ostatni± by³a 1.3.1r6.

<p>Sprawy finansowe Debiana przejmuje za³o¿ona w tym celu niedochodowa 
organizacja Software in the Public Interest.

<p>Na pocz±tku roku 1998 koordynatorem zostaje Ian Jackson, a po rezygnacji 
cz³onków rady Software in the Public Interest (w¶ród których znajdowali siê 
miêdzy innymi Perens i Murdock), tak¿e prezydentem owej organizacji (oprócz 
niego wybrano tak¿e 3 nowych cz³onków).

<p>Debian 2.0 Hamm zosta³ uznany za wersjê stabiln± w lipcu 1998 roku. Wtedy 
zawiera³ ponad 1500 pakietów, a projektem zajmowa³a siê oko³o 400-osobowa grupa 
programistów.

<p>W styczniu 1999 roku Jacksona zast±pi³ Wichert Akkerman (od tej pory co roku 
wybierany jest nowy lider). Dwa miesi±ce pó¼niej miano stabilnego uzyska³ Debian 
2.1 Slink (czemu towarzyszy³y du¿e emocje, poniewa¿ w ostatniej chwili prace 
opó¼ni³y siê o tydzieñ z powodu kilku ,,nie cierpi±cych zw³oki''
poprawek). Pierwszy raz na dwóch CD-ROM-ach, zawiera³ oko³o 2250 pakietów. 
Wprowadzi³ nowy mechanizm zarz±dzania pakietami APT.

<p>Wersja 2.2 Potato to podwojona liczba pakietów, przyjêcie standardu FHS, 
wprowadzenie systemu konfiguracji Debconf i pe³na wspó³praca z j±drem Linux 
2.2.

<h3>Struktura organizacyjna</h3>

<p>Mimo, ¿e Projekt Debian jest przedsiêwziêciem utrzymywanym przez ochotników, 
du¿o wysi³ku w³o¿ono w nale¿yt± organizacjê. Posiada w³asn± konstytucjê 
okre¶laj±c± strukturê, podzia³ zadañ i kompetencji oraz cele statutowe. 
Konstytucja Debiana przetrwa³a próbê czasu oraz perturbacje zwi±zane ze zmianami 
liderów projektu, co mo¿e byæ przyk³adem dla niejednego komercyjnego 
przedsiêwziêcia. 

<p>Developerem mo¿e zostaæ ka¿dy, kto decyduje siê na wspó³udzia³ w projekcie 
oraz zgadza siê z ogólnymi jego zasadami (DFSG oraz Social Contract). Ka¿dy z 
twórców ma prawo do podejmowania decyzji dotycz±cych w³asnej pracy, mo¿e 
zg³aszaæ propozycje ogólnych rozwi±zañ oraz ma prawo do g³osowania.

<p>G³ównym zadaniem twórców jest opieka nad w³asnymi pakietami. Czê¶æ z nich 
jest zbyt rozbudowana, by mog³a siê nimi zaj±æ jedna osoba. W tym celu 
powo³ywane s± zespo³y, które przejmuj± opiekê nad danymi pakietami. Oprócz 
zespo³ów technicznych istnieje m.in. zespó³ prasowy dbaj±cy o kontakty z mediami 
i przygotowuj±cy oficjalne komunikaty.

<p>W przypadku propozycji rozwi±zañ, które maj± wp³yw na ca³o¶æ projektu, po 
uzyskaniu minimalnego poparcia developer mo¿e zwo³aæ g³osowanie nad swoim 
wnioskiem. G³osowanie nie jest konieczne w przypadku przyjêcia jakiego¶ ogólnego 
rozwi±zania technicznego, które mo¿e przeforsowaæ komitet techniczny.

<p>Komitet techniczny, sk³adaj±cy siê od 4 do 8 developerów, ma decyduj±cy g³os 
w dyskusjach o charakterze technicznym i jego g³ównym zadaniem jest kontrola nad 
spójno¶ci± dystrybucji.

<p>Gdy zbli¿a siê termin wyboru lidera projektu, ka¿dy z developerów ma prawo 
wystawiæ swoj± kandydaturê. Wybrany drog± g³osowania lider odpowiada ca³o¶ciowo 
za projekt. W jego zakres uprawnieñ wchodzi m.in. powo³ywanie swoich delegatów, 
zg³aszanie wniosków dla komitetu technicznego, podejmowanie decyzji wraz z SPI 
zwi±zanych z projektem.

<p>Sekretarz projektu, powo³ywany przez lidera za akceptacj± SPI, zajmuje siê 
techniczn± stron± rekrutacji nowych developerów oraz sprawami dotycz±cymi 
konstytucji, a tak¿e procedur± g³osowania. Delegaci przez niego mianowani mog± 
powo³ywaæ lub odwo³ywaæ cz³onków projektu.

<p>SPI jest osobn± organizacj± odpowiedzialn± za finanse projektu Debiana oraz 
za prawa do znaku handlowego. Jest to pewien zabieg prawny, jako ¿e darowizny na 
rzecz SPI s± podstaw± do odliczeñ podatkowych w USA.

<h3><a name="za_darmo">Za darmo i bez ograniczeñ!</a></h3>

<p>Twórcy projektu Debian pracuj± nad dystrybucj±, czêsto po¶wiêcaj±c swój wolny 
czas. Niektórzy z nich inwestuj± w ni± nie tylko czas i energiê, ale i sprzêt 
komputerowy czy w³asne fundusze.

<p>W pocz±tkowym okresie dystrybucja stworzona przez Iana Murdocka by³a ¶ci¶le 
zwi±zana z powsta³± w 1983 roku organizacj± Free Software Foundation Richarda M. 
Stallmana (twórcy m. in. GDB i GNU Emacs). Ta organizacja mia³a (i ma) za 
zadanie wspieraæ u¿ytkowników, a tak¿e twórców darmowego oprogramowania. Znana z 
wielu inicjatyw dotycz±cych ró¿norakich spraw zwi±zanych ze sprzêtem 
komputerowym i oprogramowaniem, wiêkszo¶ci osób szczególnie zapad³a w pamiêæ za 
spraw± opracowania projektu The GNU Project. Twórc± by³ sam Stallman, legendarna 
postaæ ogólnodostêpnego oprogramowania. Czêsto bierze on udzia³ w dyskusjach 
dotycz±cych Debiana, nieoficjalnie wiadomo te¿, ¿e w swoim laptopie korzysta 
w³a¶nie z tej dystrybucji :). Projekt Debian by³ wiêc jakby kontynuacj± idei 
FSF.

<p>Do dzisiaj zreszt± Debian GNU/Linux traktowany jest jako jego ,,dziecko'' o
czym ¶wiadczy chocia¿by nazwa (przyjêcie jej by³o warunkiem postawionym przez 
FSF i choæ w koñcu Debian zosta³ niezale¿nym od tej organizacji projektem, nie 
usuniêto z niej przedrostka GNU). Otwarcie firmowany by³ zaledwie przez rok - od 
listopada 1994 r. do listopada 1995 r. Pó¼niej FSF wycofa³a siê z patronatu, ale 
nie zerwa³a definitywnie wiêzi z twórcami systemu. Po odej¶ciu Murdocka w 1996 
roku zaanga¿owanie tej organizacji znacznie os³ab³o - ró¿nice zdañ by³y coraz 
wiêksze, a jeden z niewielu czynników który trzyma³ razem dwa ¶rodowiska nie 
mia³ ju¿ znaczenia. Jednak w ostatnich latach mo¿na zaobserwowaæ odtworzenie i 
rozwój kontaktów (co Murdock przyjmuje z du¿ym zadowoleniem).

<p>O ca³ej filozofii oprogramowania ogólnodostêpnego mo¿na przeczytaæ w takich 
tekstach jak <i>What does free mean?</i>, <i>Debian Free Software 
Guidelines</i>, <i>Debian Social Contract</i> lub te¿ w samym <i>The Debian 
Linux Manifesto</i>. Zachêcam do lektury.

<h3>Na innych platformach</h3>

<p>W sierpniu 1995 Hartmut Koptein rozpoczyna próbê przeniesienia Debiana na 
architekturê m68k (maszyny z procesorami typu Motorola 680x0 - m. in. Amiga i 
Atari). Do tego czasu by³ on dostêpny jedynie na komputerach PC opartych o 
procesory Intela, jednak oczywi¶cie nikt nie zak³ada³, ¿e tak ju¿ zostanie. Po 3 
miesi±cach (w listopadzie tego roku) prace nad projektem Debian-m68k sz³y ju¿ 
pe³n± par±. Dzi¶, oprócz tej platformy (pe³na dystrybucja binarna j± obs³uguj±ca 
ukaza³a siê dopiero wraz z Debianem 2.0), istniej± - od czasu Debiana 2.1 Slink 
- wersje na procesory SPARC (Sun4c, Sun4m i Sun4u - mimo ¿e ta odmiana u¿ywa 
j±dra skompilowanego przez egcs64, czyli 64 bitowego, wiêkszo¶æ aplikacji dzia³a 
w trybie 32 bitowym) oraz Alpha. Prace nad obs³ug± architektury PowerPC ju¿ 
zosta³y zakoñczone - dystrybucje binarne s± dostêpne razem z Debianem 2.2 
Potato. Z przysz³ych i rozwijanych projektów nale¿y wymieniæ ARM, SPARC64 (próba 
zaimplementowania pe³nej obs³ugi trybu 64 bitowego na maszynach Sun4u - st±d te¿ 
inna nazwa: UltraLinux), MIPS, Beowulf (koncepcja u¿ycia Debiana w 
superkomputerach obecnych czêsto w powa¿nych przedsiêwziêciach matematycznych i 
naukowych - zainteresowana jest m.in. NASA), a tak¿e Hurd-i386, o którym wiêcej 
w nastêpnym rozdziale.

<h3><a name="nie_tylko_linux">Czy Debian to TYLKO Linux?</a></h3>

<p>Oczywi¶cie nie. To tak¿e filozofia ¿ycia ;-). Ale o tym mo¿e w nastêpnych 
artyku³ach. Naturalnie, chodzi o Debiana z j±drem nie-linuksowym. GNU Hurd to 
zestaw serwerów i demonów oraz j±dro nie oparte na Uniksie. Obecnie znajduje siê 
jeszcze w fazie pocz±tkowego rozwoju, jednak ma wiele zalet i jako absolutny 
fenomen jest wart uwagi (miêdzy innymi dlatego, ¿e jak pisz± jego twórcy jest 
darmowy, kompatybilny, stabilny, obs³uguje wiele procesorów tak samo dobrze jak 
jeden i - co najwa¿niejsze - po prostu istnieje ;->). Oparta na nim dystrybucja 
Debiana bêdzie siê nazywa³a Debian GNU/Hurd i, oczywi¶cie, zamiast j±dra Linuksa 
bêdzie oparta na wersji mikroj±dra GNU Mach. Projekt nazwany Hurd-i386 w 
momencie zakoñczenia prac sta³by siê jednocze¶nie wersj± 0.3 GNU Hurd. By³oby to 
pierwsze tego typu przedsiêwziêcie uwieñczone sukcesem, jako ¿e na razie nic 
podobnego nie zosta³o przeprowadzone ani w innych dystrybucjach Linuksa, ani w 
Debianie.

<p>Czy mo¿liwe jest posiadanie tego samego ¶rodowiska narzêdzi GNU na zupe³nie 
innych platformach systemowych? Swego czasu sporo dyskutowano o wersji Debiana 
wykorzystuj±cej Solaris lub nawet WindowsNT z bibliotek± CygWin. Komercyjne 
j±dro z darmowym zestawem programów i pakietami jako mo¿liwo¶æ rozszerzania 
funkcjonalno¶ci systemu? - przeszkod± w realizacji s± bardziej bariery 
ideologiczne ni¿ techniczne. Eksperyment z dystrybucj± Debian GNU/FreeBSD 
pokaza³, ¿e technicznie mo¿na pogodziæ ze sob± dwa odmienne ¶wiaty - GNU oraz 
BSD.

<h3>Co nowego?</h3>

<p>Od wersji 2.0 domy¶lnie stosowany jest shadowing hase³. Wbudowano te¿ 
czê¶ciow± obs³ugê PAM (<i>Pluggable Authentication Modules</i>), co pozwoli³o na 
wygodniejsze i bardziej przejrzyste administrowanie oraz lepsz± kontrolê 
dostêpu. By³ to równie¿ pierwszy Debian oparty na nowszej wersji bibliotek 
systemowych C, czyli libc6 (inaczej glibc2). Oprócz wersji na platformê m68k, 
jedn± z najwa¿niejszych nowo¶ci by³o wiêksze wsparcie dla u¿ytkowników 
pos³uguj±cych siê innymi jêzykami ni¿ angielski. Dystrybucjê wyposa¿ono w nowe 
mapy klawiatury i fonty oraz strony podrêcznikowe w jêzykach francuskim, 
niemieckim, w³oskim i hiszpañskim. 

<p>Debian 2.1 Slink jako ostatni jest oparty na j±drze Linuksa w wersji 2.0.x. 
Zawiera te¿ program <tt>apt</tt>, który ma za zadanie zast±piæ niezbyt lubianego 
<tt>dselecta</tt> w procesie instalacji i aktualizacji pakietów (wed³ug autorów 
wykonuje te czynno¶ci w prostszy i bezpieczniejszy sposób). Pakiety zawieraj±ce 
system X Window zosta³y zreorganizowane, co pozwoli³o na bardziej elastyczn± 
obs³ugê nowych rozwi±zañ i jednocze¶nie dalsze wspieranie starych. Obs³uga 
nowych platform, czyli maszyn z procesorami typu Alpha i SPARC, wi±¿e siê z 
powiêkszeniem rozmiarów dystrybucji. Sama wersja na procesory Intela zajmuje ju¿ 
2 kr±¿ki CD!

<p>Debian 2.2 Potato to kolejna rewolucja. Zmian jest du¿o. Przede wszystkim 
domy¶lnie u¿ywany kompilator <tt>egcs</tt> (wersja <tt>gcc</tt> znana jako 
<tt>egcc</tt>). Ca³y system oparty oczywi¶cie na j±drze w wersji 2.2.x, oprócz 
tego nowa wersja libc czyli glibc 2.1 (kompatybilna wstecz z glibc 2.0, która 
jest u¿ywana w Hamm i Slink). Ponadto wsparcie dla architektury PowerPC.

<h3>Komercyjni partnerzy Debiana</h3>

<p>Lista firm wspó³pracuj±cych z Debianem jest ca³kiem d³uga. Czêsto w¶ród ich 
pracowników znajdziemy twórców Debiana, w innych przypadkach ofiarowano 
odpowiedni sprzêt na potrzeby projektu. M.in. dziêki komputerom udostêpnionym 
przez oryginalnych producentów sprzêtu opartego o Alphy (Compaq) czy Sparc 
(SUN), uda³o siê przenie¶æ Debiana na te platformy.

<p>Do¶æ nieoczekiwanymi partnerami Debiana zostali producenci komercyjnych 
dystrybucji Linuksa. Debian okaza³ siê godny zaufania i sta³ siê podstaw± dla 
dystrybucji Storm Linux oraz Corel Linux (patrz
<a href="#klonowanie_debiana">Klonowanie Debiana</a>).

<p>Pod koniec ubieg³ego roku Debian zyska³ wsparcie O'Reilly i SGI, które zajê³y 
siê promocj± projektu na rynku wydawniczym. O ile udzia³ O'Reilly nie dziwi, 
gdy¿ firma ta jest znana z szeregu interesuj±cych pozycji ksi±¿kowych, o tyle 
dzia³ania SGI potwierdzaj± chêæ przy³±czenia siê do ¶wiata Open Source.

<p>Tak¿e wielu producentów p³yt CD i dystrybutorów ma z Debianem wiele wspólnego 
- wiêcej na ten temat w rozdziale <i>Zdobycie dystrybucji</i>.

<h3><a name="klonowanie_debiana">Klonowanie Debiana</a></h3>

<p>21 kwietnia 1999 roku dosz³o do podpisania umowy miêdzy przedstawicielami 
projektu Debian, firmy Corel oraz projektu K Desktop (organizacji rozwijaj±cej 
interfejs graficzny KDE - czê¶æ Debian GNU/Linux od wersji 2.0). Jej owocem jest 
dystrybucja Corel Linux oparta na systemie pakietów <tt>.deb</tt> i naturalnie 
zawieraj±ca ¶rodowisko KDE. Corel Linux 1.0 ukaza³ siê na prze³omie 1999 i 2000 
roku. W za³o¿eniu ma byæ propozycj± dla mniej zaawansowanych u¿ytkowników - 
zwi±zane z nim slogany reklamowe to prostota instalacji, graficzny interfejs, a 
tak¿e uproszczenie niektórych niezbêdnych czynno¶ci (podzia³ dysku na partycje, 
konfiguracja systemu, instalacja i aktualizacja pakietów).

<p>Mniej znana dystrybucja zwi±zana z Debianem to LibraNet Linux. Powinna 
zainteresowaæ wszystkich tych, którzy chc± mieæ zarówno system do pracy, jak i 
do zabawy. Do¶æ dobra oferta pomocy technicznej ze strony producenta powoduje, 
¿e jest ona odpowiednia tak¿e dla pocz±tkuj±cych.

<p>Kolejnym Linuksem korzystaj±cym z systemu zarz±dzania pakietami Debiana jest 
Storm Linux, zorientowany bardziej ,,przysz³o¶ciowo'' (czyli
komercyjnie...) i nazywany (zapewne nie bez powodu) ,,Linuksem dla
sieci''. Jego powstanie zapowiedziano latem 1999 roku. Storm Linux 2000
wszed³ na rynek 15 grudnia 1999 roku. 

<p>Ian Murdock razem z Brucem Perensem i grup± kapita³ow± Linux Capital Group 
przygotowuj± komercyjn± wersjê Debiana, Progeny Linux (obaj programi¶ci nie 
pracuj± ju¿ nad rozwojem Debian GNU/Linux). Bêdzie to zapewne jedno z wiêkszych 
wydarzeñ roku 2000.

<h3>Plany na przysz³o¶æ</h3>

<p>Zaplanowany rozwój i konsekwentne stawianie na stabilno¶æ i bezpieczeñstwo 
owocuj± zdobyciem zaufania u¿ytkowników oraz zyskaniem coraz wiêkszej 
popularno¶ci. Czy mo¿na jeszcze usprawniæ co¶, co jest ju¿ prawie idealne?

<p>Nowych pomys³ów czekaj±cych na realizacjê jest wiele - tak samo jak problemów 
jest do rozwi±zania. Najwiêksza zaleta Debiana w koñcu okaza³a siê jego 
najwiêkszym k³opotem - ilo¶æ oprogramowania w dystrybucji. Gdy pe³na wersja 
Debian Slink bez ¼róde³ zajmowa³a 3 p³yty CD, Debian Potato wraz z wersj± non-US 
oraz do³±czonym KDE mie¶ci siê na minimum 4 p³ytach CD. To zbyt wiele, aby móg³ 
on byæ rozprowadzany przez popularne czasopisma komputerowe. Czy rozwi±zaniem 
mog± byæ kompilacje najpopularniejszych pakietów Debiana mieszcz±ce siê na 
jednej p³ycie CD?

<p>Przypuszczalnie zniesiony zostanie dotychczasowy cykl wydawniczy Debiana 
(unstable-frozen-stable), a zast±pi± go tzw. <i>package pools</i>. Oznacza to, 
¿e w ka¿dej chwili by³aby dostêpna aktualna wersja stabilna oraz aktualna wersja 
rozwojowa. Co wiêcej, odpowiednie narzêdzia pozwala³yby zebraæ pakiety o danym 
profilu (dystrybucja dla domowego u¿ytkownika, dystrybucja dla programisty 
itd.), tak by utworzy³y kompletn± p³ytê CD. 

<p>Ju¿ w tej chwili Debian jest okre¶lany jako dystrybucja-portal. Wielu 
administratorów traktuje go jako ¼ród³o gotowych pakietów, z których mo¿na 
z³o¿yæ niewielkim nak³adem si³ i kosztów, niczym z klocków, w³asny system 
operacyjny. To, ¿e Corel Linux potrafi korzystaæ z archiwum Debiana, zdaje siê 
potwierdzaæ tê ideê, a rozwi±zanie <i>package pools</i> mo¿e siê okazaæ strza³em 
w dziesi±tkê.

<p>Ogóln± tendencj± jest tworzenie narodowych wersji dla wielu programów. Jak do 
tej pory, Debian stara siê wspieraæ lokalizacjê zasobów, choæ nie zawsze jest to 
mo¿liwe - przede wszystkim brak jest pe³nego wsparcia I18N dla mened¿era 
pakietów. Choæ polecenie <tt>export LANG=pl_PL</tt> w wiêkszo¶ci wypadków 
wystarcza, jeszcze wiele jest w tej materii do zrobienia. 

<p>Kolejnym etapem rozwoju Debiana jest uniezale¿nienie od j±dra. Brzmi to mo¿e 
nierealnie, ale ju¿ teraz Debian to nie tylko Linux (patrz
<a href="#nie_tylko_linux">Czy Debian to TYLKO Linux?</a>). Od d³u¿szego czasu
prowadzone s± prace nad nowym j±drem GNU/HURD. Wymiana pakietu z j±drem i reszty
pakietów binarnych tak, dotychczasowa konfiguracja systemu nie uleg³a zmianie,
jest technicznie do wykonania. Oprócz HURD-a by³y ju¿ przymiarki do wymiany
Linuksa na FreeBSD. Zainteresowanie eksperymentaln± dystrybucj± Debian GNU/FreeBSD
by³o ca³kiem spore, a sam pomys³ poruszy³ zarówno u¿ytkowników Debiana jak i
oryginalnego FreeBSD.

<p>Ciekawe, w jaki sposób ¶wiat komercyjnego oprogramowania wp³ynie na Debiana. 
Jak do tej pory poczynania firmy Corel czasem budzi³y sporo kontrowersji (m.in. 
przypadek ³amania licencji GNU), jednak jej dzia³anie mo¿e pomóc Debianowi w 
uzyskaniu lepszego wsparcia ze strony innych firm. Jedno nie ulega w±tpliwo¶ci - 
sam Debian zawsze pozostanie ogólnodostêpn± dystrybucj±.

<h3>Pomoc</h3>

<p>Bogatym ¼ród³em dokumentacji jest sam serwis WWW Debiana, czyli
<a href="http://www.debian.org">http://www.debian.org</a>. Na g³ównej stronie 
widniej± informacje dotycz±ce ca³ego projektu, jak i problemów z 
bezpieczeñstwem. Tym ostatnim zosta³ tak¿e po¶wiêcony osobny serwis,
<a href="http://security.debian.org">http://security.debian.org</a>. Na uwagê 
zas³ugujê ,,Weekly News'', czyli serwis z którego na bie¿±co mo¿na
¶ledziæ wydarzenia widziane oczami developerów.

<p>Debian to produkt Internetu, podobnie z traktuj±cymi o nim ksi±¿kami. 
Instrukcja <i>Guide to Installation and Usage</i> jest dostêpna do 
zainstalowania w formie pakietu <tt>debian-guide</tt>, jako dokument HTML oraz 
PostScript. Oczywi¶cie, pozosta³e ,,obowi±zkowe'' pozycje jak <i>Debian
FAQ</i>, czy <i>Debian Policy</i>, tak¿e s± dostêpne w formie pakietów 
<tt>.deb</tt>. Dla tych, którzy wol± tradycyjn± formê, wydawnictwo O'Reilly 
przygotowa³o ksi±¿kê <i>Learning Debian GNU/Linux</i>, choæ zwolenników 
Internetu ucieszy wiadomo¶æ, ¿e jest ona tak¿e dostêpna na stronach WWW 
wydawnictwa. 

<p>Klasycznym ¼ród³em pomocy s± listy dyskusyjne. Debian serwisuje kilkana¶cie 
list wysy³kowych, z czego najpopularniejsze to <i>debian-user</i> dla 
u¿ytkowników oraz <i>debian-devel</i> dla developerów. Zaprenumerowaæ te listy 
dyskusyjne mo¿na poprzez stronê WWW Debiana lub wysy³aj±c list na adres 
<i>&lt;nazwa-listy&gt;-REQUEST@lists.debian.org</i> z tematem <i>subscribe</i>. 
Zwróciæ nale¿y uwagê, ¿e te popularne grupy s± naprawdê popularne - co mo¿e 
oznaczaæ ponad setkê listów dziennie.

<p>Je¿eli kogo¶ staæ na outsourcing, wystarczy zapoznaæ siê z list± oficjalnych 
konsultantów udzielaj±cych komercyjnej pomocy technicznej. Widnieje ona na 
stronie WWW projektu. Oficjalni konsultanci oddaj± czê¶æ dochodów ze swoich 
us³ug na rzecz projektu Debiana, ponadto niektórzy z nich bior± bezpo¶redni 
udzia³ w projekcie.

<h3>Zdobycie dystrybucji</h3>

<p>Projekt Debian nie obejmuje dystrybucji systemu na p³ytach CD-ROM. W zamian 
oferowane jest archiwum FTP oraz HTTP z aktualnymi pakietami (te z wersji 
,,unstable'' zmieniaj± siê codziennie) oraz oficjalne obrazy p³yt CD
gotowe do wypalenia (tzw. <i>Official CD</i> w formie pliku ISO9660). 
Oczywi¶cie, dysponuj±c zawarto¶ci± archiwum oraz pakietem <tt>debian-cd</tt>, 
ka¿dy mo¿e stworzyæ w³asn± p³ytê, jednak oficjalna daje gwarancjê oryginalno¶ci 
oprogramowania.

<p>Je¿eli jest to mo¿liwe, warto skorzystaæ z jednego z wielu serwerów 
lustrzanych Debiana. Oficjalna lista zawiera ponad 130 serwerów FTP i 
przynajmniej po³owê tej liczby serwerów HTTP. Nieoficjalnych serwerów chyba nikt 
nie zliczy. Dla u¿ytkowników sieci korporacyjnych szczególnie pomocne mo¿e byæ 
skorzystanie z protoko³u HTTP, jako ¿e jest on bezproblemowo przenoszony przez 
serwery po¶rednicz±ce (proxy). Dodatkowo jest wykorzystywany przez dyskietki 
instalacyjne, a wiêc ju¿ dwie dyskietki wystarcz± do zainstalowania Debiana - 
reszta instalacji mo¿e odbyæ siê poprzez sieæ.

<p>Pod adresem <a href="http://cdimage.debian.org">http://cdimage.debian.org</a> 
znajduje siê serwis po¶wiêcony obrazom p³yt CD Debiana. Zalecana metoda 
uzyskania oficjalnej p³yty CD to utworzenie  w³asnej z dostêpnego na serwerze 
FTP archiwum pakietów, a nastêpnie wykonanie binarnego ,,za³atania''
obrazu p³yty programem <tt>rsync</tt>. W ten sposób wystarczy tylko przes³aæ ok. 
6 MB z oryginalnego serwera na jeden CD-ROM. Dok³adny opis tej procedury mo¿na 
znale¼æ na wspomnianym serwisie. 

<p>Dla nie posiadaj±cych taniego dostêpu do Internetu pozostaje kilkugodzinna 
sesja w kafejce internetowej lub zakup p³yty u którego¶ z dystrybutorów. 
Niektórzy dystrybutorzy wspó³pracuj± z projektem Debian lub wrêcz oddaj± czê¶æ 
swoich dochodów za p³yty CD (ich lista jest dostêpna na g³ównej stronie 
projektu). Ceny s± zwykle podobne, a nawet zawarto¶æ jest taka sama - w 
szczególno¶ci gdy sprzedawane s± oficjalne CD z Debianem; ró¿nice tkwi± w 
premiowym kompakcie z dodatkami. Chêtni do zakupów w USA musz± pamiêtaæ, ¿e ze 
wzglêdów eksportowych nie mo¿na tam zakupiæ p³yty z oprogramowaniem 
kryptograficznym.

<p>Najpopularniejszym chyba sposobem zdobycia Debiana jest prasa. Niestety, 
czasopisma nie za bardzo lubi± tê dystrybucjê, przede wszystkim ze wzglêdów 
objêto¶ciowych. Rozwi±zaniem mo¿e byæ wybór ciekawszych pakietów, tak by 
zmie¶ci³y siê na jednym czy dwóch kompaktach, szkoda tylko ¿e ma³o kto decyduje 
siê na tak± w³asn± edycjê p³yty. Mam nadziejê, ¿e inicjatywa pisma LinuxPlus 
spowoduje, ¿e Debian przestanie byæ elitarn± dystrybucj± - naprawdê warto jest 
j± lepiej poznaæ.

<p><i>Specjalne podziêkowania dla Iana Murdocka za wiele ciekawych informacji 
pomocnych w przygotowaniu artyku³u.</i>

<p>Bibliografia oraz odsy³acze do pomocnych informacji (czê¶æ z nich w jêzyku polskim):

<p>
<a href="http://www.debian.org">http://www.debian.org</a> - The Debian Project<br>
<a href="http://www.debian.org/intro/about.html">http://www.debian.org/intro/about.html</a> - About Debian<br>
<a href="http://www.debian.org/social_contract.html">http://www.debian.org/social_contract.html</a> - Debian Social Contract<br>
<a href="http://www.debian.org/intro/free">http://www.debian.org/intro/free</a> - What Does Free Mean?<br>
<a href="http://www.debian.org/doc/FAQ">http://www.debian.org/doc/FAQ</a>  - Debian GNU/Linux FAQ<br>
<a href="http://www.debian.org/~elphick/manuals.html/project-history">http://www.debian.org/~elphick/manuals.html/project-history</a> - The Debian Project History<br>
<a href="http://www.debian.org/releases">http://www.debian.org/releases</a> - Debian Releases<br>
<a href="http://www.debian.org/ports">http://www.debian.org/ports</a> - Debian Ports<br>
<a href="http://www.debian.org/News">http://www.debian.org/News</a> - Latest News<br>
<a href="http://www.debian.org/security">http://www.debian.org/security</a> - Security Information

<p>
<a href="http://www.openhardware.org">http://www.openhardware.org</a> - The Open Hardware Project<br>
<a href="http://www.fsf.org">http://www.fsf.org</a> - The Free Software Foundation<br>
<a href="http://www.gnu.org">http://www.gnu.org</a> - The GNU Project

<p>
<a href="http://www.gnu.org/software/hurd/hurd.html">http://www.gnu.org/software/hurd/hurd.html</a> - GNU Hurd Operating System<br>
<a href="http://linux.corel.com">http://linux.corel.com</a> - Corel Linux<br>
<a href="http://www.stormix.com">http://www.stormix.com</a> - Storm Linux<br>
<a href="http://www.libranet.com">http://www.libranet.com</a> - Linux by Libranet